Kontakt z dziką przyrodą w procesie edukacji

Jaką wartość ma wychowanie dzieci w kontakcie z dziką naturą?

Obecnie borykamy się z różnymi zmianami klimatycznymi. W strefie tropikalnej częściej pojawiają się tajfuny, a susze, gradobicia czy gwałtowne burze w naszej szerokości geograficznej, na stałe wpisały się w rzeczywistość. W związku z tym, ważna staje się ochrona środowiska naturalnego i przeciwdziałanie postępującym zmianom klimatycznym. W kwestii edukacji jest wiele do zrobienia i nie tylko u najmłodszych. Osoby dorosłe często mają ograniczoną wiedzę dotyczącą klimatu. Ile razy słyszałeś głosy wśród rodziny lub znajomych, że segregowanie śmieci wydaje się bezsensowne, ograniczenie pojemności silnikom spalinowym to głupota, a fotowoltaika się nie sprawdza? Pokazuje to, jak niska jest świadomość społeczna.

Środowisko naturalne to nasz dom, który kilkadziesiąt lat temu mógł przypominać pokój niepokornego nastolatka. Czasami był czysty i pachnący, ale częściej pełny różnych przedmiotów, które walają się pod nogami, komiksów pod łóżkiem, resztek jedzenia na biurku i porozrzucanych ubrań. Niestety wraz z upływem czasu, nie zauważono u młodzieńca poprawy, a wręcz odwrotnie. Jego nawyki pogarszały się, a w efekcie pokój zamienił się w brzydko pachnące miejsce, pełne rozmaitego robactwa i brudu, przypominając zaniedbane pomieszczenie w opuszczonym domu. Czy jednak tak musi być?

Ochrona środowiska jednym z największych wyzwań 21 wieku

Zmiany w kontekście ochrony środowiska warto zacząć od siebie. Segregowanie śmieci, sprzątanie po sobie na plażach, w parkach i lasach, po grillach i biwakach, to małe rzeczy, które mają wpływ na nasze przyzwyczajenia.

Osoby dorosłe mogą uzupełnić swoją wiedzę, sięgając np. po „Jak ocalić świat od katastrofy klimatycznej. Rozwiązania, które już mamy, zmiany, jakich potrzebujemy” autorstwa Billa Gatesa. Autor skupia się na temacie redukcji emisji gazów cieplarnianych. Przedstawia, w jaki sposób działają one na Ziemię, a ponadto, jakie przyniesie to skutki, jeśli ludzkość pozostanie w tej sprawie bierna. Gates nie zostawia czytelnika po przedstawieniu problemu, a przedstawia garść rozwiązań. Dróg jest kilka i potrzeba zakrojonych na szeroką skalę działań, aby uratować planetę przed zmianami. Dotychczas takich wydarzeń nie znajdziemy na kartach historii ludzkości. Twórca Microsoftu rozważa, że rozwiązania, które obecnie są na wczesnych etapach badań, w przyszłości mogą pomóc ocalić ludzkość przed katastrofą.

Jak nauczyć dzieci szacunku do otaczającego ich świata? Dzieci nie robią tego, co się im mówi, że mają zrobić, one naśladują dorosłych. Stąd duża odpowiedzialność ciąży na rodzicach, opiekunach, ale także szkolnictwie, aby propagować troskę o środowisko i edukować, jak o nie dbać.

Warto uzupełnić swoją wiedzę o ekologii. Dzięki temu dowiesz się, co każdy z nas może zrobić, aby przyczynić się do ochrony środowiska naturalnego. Pozytywne praktyki i zachowania, warto przekazywać młodszym. W ten sposób zakorzenimy w nich sposób, w jaki należy traktować otaczającą nas przyrodę. Gdzie szukać wiedzy? Można ją zdobyć w internecie, a także na szkoleniach online.

Ekologia to nie współczesny „wymysł”, a mająca swoje korzenie w XIX wieku filozofia Henrego Davida Thoreau, który przeprowadził ciekawy eksperyment.

Eksperyment Thoreau i jego wpływ na edukację ekologiczną

Korzeni ekologizmu w wychowaniu doszukiwać można się w epoce romantyzmu. Wtedy to, nastąpił zwrot ku naturze, który szczególnie ciekawy koloryt przyjął w Stanach Zjednoczonych. Tamtejszą wyobraźnię rozpalał w XIX wieku, obcy świadomości Europejczyków, indianizm, rozumiany jako tęsknota za życiem prostym, nieco pierwotnym, pozbawionym tłamszących wolność wielkomiejskich konwenansów.

W połowie XIX w. przełomowym wydarzeniem dla wykształcania społecznej świadomości ekologicznej, był eksperyment Henry’ego Davida Thoreau, filozofa transcendentalisty, który na dwa lata porzucił miejskie życie i cywilizację, na rzecz samotnego zamieszkania w lesie. Thoreau swoją samotnią uczynił chatę z bali, którą zbudował na ziemi należącej do jego przyjaciela, Ralpha Emersona, nad jeziorem Walden nieopodal miasteczka Concord. Przez dwa lata mężczyzna samodzielnie polował, łowił ryby, uprawiał warzywa, rąbał drewno, słowem robił wszystko, by maksymalnie, samowystarczalnie funkcjonować w nowej rzeczywistości. Do minimum ograniczył wyprawy na targ do miasta i kontakt z innymi ludźmi.

Kluczowym zdarzeniem było jednak uzyskanie audytorium. Przez cały pobyt nad Walden Thoreau pisał eseje, dokumentujące przebieg eksperymentu, okraszone przemyśleniami filozofa. Eksperyment zakończył się w 1847 roku i aż 7 lat zajęło dokończenie, zredagowanie i wydanie najważniejszego z punktu widzenia rozwoju myśli ekologicznej dzieła literackiego, uznawanego do dziś za jeden z fenomenów amerykańskiej kultury.

Książka Walden, czyli życie w lesie (org. Walden; or, Life in the Woods) składa się z 18 esejów, będących społeczną krytyką zachodniego społeczeństwa współczesnego autorowi, wraz z jego konsumpcjonizmem i obojętnością na niszczenie natury. Książka skłania do refleksji i poddania krytycznej ocenie wielkomiejskich wzorców. Autor postuluje konieczność życia w pełni świadomego: weryfikującego powszechnie przyjęte przekonania, nastawionego na dogłębne poznanie samego siebie i niepodległego wpływom innych ludzi.

Zdaniem Thoreau ludzie powinni ograniczać zbędne potrzeby i żyć blisko przyrody, którą autor postrzega za źródło poznania. Podkreśla, że każdy człowiek powinien obrać za cel znalezienie swojego indywidualnego sposobu na życie, bez naśladowania nikogo innego. Wydźwięk książki nie jest jednak pesymistyczny i złowróżbny. Z narracji przebija się głęboki optymizm i energia, podparte osobistymi doświadczeniami, poprzez które autor odnalazł życiowe szczęście.

Dzieło: Walden, czyli życie w lesie przez dość długi czas nie cieszyło się szczególną popularnością. Książka za życia autora sprzedała się w nakładzie jedynie 2000 egzemplarzy. Dopiero po śmierci Thoreau zyskała rozgłos i uznanie, silnie przemawiając do wyobraźni kolejnego pokolenia.

Skauting - przydatna forma edukacji

W 1905 roku Stany Zjednoczone odwiedził rodak Setona, generał Imperium Brytyjskiego, Robert Baden-Powell. Metoda Puszczańska Setona wywarła duże wrażenie na Baden-Powellu, który już od jakiegoś czasu zbierał swoje przemyślenia pedagogiczne i pomysły na innowacyjną pracę z młodzieżą.

W książce Aids to scouting (Wskazówki dla wywiadów) opisał między innymi swoje doświadczenia w angażowaniu nastoletnich chłopców do służby wartowniczej i zwiadowczej, zdobyte w 1899, podczas II wojny burskiej, gdy dowodził obroną miasta Mafeking, ówczesnej stolicy brytyjskiego protektoratu Beczuana. Książka miała charakter podręcznika instruktażowego i w zamyśle autora przeznaczona była dla wojskowych. W 1902 roku Baden-Powell ze zdumieniem odkrył, że jego książka zyskała niemałą popularność wśród młodzieży i organizacji młodzieżowych, co nie było zgodne z intencją autora. Książka w swojej formie nie była przeznaczona dla młodego odbiorcy, a autora nie cieszyła sytuacja, w której młodzież wciela się w rolę żołnierzy. Stąd Baden-Powell postanowił dostosować swoje pomysły, rozwinięte pod wpływem spotkania z Setonem, do warunków cywilnych i przetestował je w praktyce, organizując pierwszy obóz skautowy na wyspie Brownsea. Wzięło w nim udział dwudziestu dwóch chłopców.

Anglik rozszerzył Metodę Puszczańską Setona. Do obecnych w niej oryginalnie kontaktu z naturą, pracy nad sobą, honorowego kodeksu i zdobywania odznaczeń za indywidualnie pokonywane wyzwania, Baden-Powell dodał wątki społeczne. Uzupełnił metodę o pracę w małych grupach, podejmowanie działań społecznie użytecznych i kształtowanie liderów. Krótko później Robert Baden-Powell odszedł ze służby wojskowej i przeszedł w stan spoczynku, by móc w całości poświęcić się pracy wychowawczej. W innej ze swoich książek - Wskazówki dla skautmistrzów, scharakteryzował swój system wychowawczy słowami:

„Skauting jest grą dla chłopców pod przewodnictwem chłopców, w której starsi bracia stwarzają młodszym zdrowe otoczenie i zachęcają do zdrowych zajęć, ułatwiając wyrobienie w sobie cnót obywatelskich. Skauting pociąga najmocniej przez poznawanie przyrody i puszczaństwo”.

Ernest Thomson Seton wciąż współpracując z Baden-Powellem, stał się założycielem i pierwszym naczelnikiem Boy Scouts of America, krajowej amerykańskiej organizacji Skautowej.

Ekologizm w ruchach nowego wychowania pojawił się na ziemiach polskich także właśnie za sprawą harcerstwa, które jest, jak także zauważył Kamiński „polską odmianą skautingu, dopasowaną do polskich właściwości i potrzeb”. Duży wpływ na rozwój polskiego puszczaństwa wywarła też literatura z Latem leśnych ludzi Marii Rodziewiczówny na czele. Na początku lat 20. harcerstwo zaczęło stopniowo odchodzić od form i stylu paramilitarnego, zastępując go leśnym traperskim. Duży wpływ na to wywarły warszawskie Kursy Wigierskie, które wprowadzały do harcerstwa obozownictwo ściśle setonowskie.

Jak zauważył słusznie Arkadiusz Awin:

„Należy też pamiętać, że przed odzyskaniem niepodległości niemożliwe były tak dalekie wyjazdy. Chłopcy znali przyrodę, ale tę podmiejską. Teraz dopiero, w wolnej Polsce zostało im dane poznać jej piękno w całej okazałości”.

Zniknięcie granic umożliwiło Polakom ruszenie w kraj, poznanie osobliwości polskiej przyrody i zróżnicowania naszych krain geograficznych. W Zwoju kory brzozowej, Seton przytacza rzeczywistą sytuację, z jaką się zetknął. Opowiada o bogatym mężczyźnie, który postanowił zrobić coś dobrego dla chłopców z dzielnicy robotniczej, więc wynajął parowiec i zabrał młodzież na całodniową wycieczkę na łono dzikiej przyrody. Po wyjściu w miejscu wyjątkowo malowniczym na brzeg, młodzież nie wykazała entuzjazmu, lecz po chwili udała się w głąb lasu. Po jakimś czasie mężczyzna odkrył, że chłopcy spędzają czas, grając w karty i paląc papierosy. Zdaniem autora jest to dowód na to, że nie wystarczy stworzyć okazji do przebywania młodego człowieka w otoczeniu natury, ale trzeba nauczyć go, jak życiem natury się zafascynować.

Jakie znaczenie w procesie edukacji ma kontakt z dziką przyrodą

Zorganizowanie lekcji na łonie natury lub wyjazdu edukacyjnego może zachęcić dzieci i młodzież do odkrywania otaczającego świata. Dobrze przygotowany pedagog zauważy korzyści, jakie płyną z tej metody nauki. Najmłodsi nie czytają instrukcji (dorośli bardzo rzadko!), tylko sięgają po zabawkę, sprzęt, urządzenie i intuicyjnie starają się je „zbadać”. Daj im możliwość odkrycia okolicznej fauny i flory. Pozwól im eksperymentować czy ubrudzić się, aby nie tylko widziały, ale doświadczały otoczenia. Rozpoznanie drzewa po liściach jest prostsze, gdy można je dotknąć, porwać, powąchać, zobaczyć, a nawet skosztować ich owoce. W takich okolicznościach pracuje większa liczba zmysłów, co sprzyja zapamiętywaniu informacji.

Zachęcamy rodziców i nauczycieli do zapoznania się z pełną wersją materiałów. Pamiętajmy, że edukacja ekologiczna jest pierwszym krokiem do zmiany naszych zachowań, a tym samym do ochrony otaczającego nas środowiska naturalnego.

Jeśli po zastosowaniu się do naszych wskazówek nadal zmagasz się z problemem zachowań u uczniów
Jeśli zainteresował Cię ten temat i czujesz pewnego rodzaju niedosyt

Zapoznaj się koniecznie z propozycjami certyfikowanych kursów on-line:

Kliknij aby powiększyć