Poznać, zrozumieć, uczyć dziecko, ucznia z Autyzmem
Jaki jest uczeń z autyzmem
Charakterystyka dziecka, ucznia z autyzmem – poniżej zamieszczono typowe zachowania i sytuacje rozwojowe.
W pierwszych latach życia:
- Nie gaworzy przed 12 miesiącem życia,
- Nie gestykuluje ( brak wskazywania przedmiotów, machania na pożegnanie ),
- Może pojawić się regres w rozwoju mowy w postaci całkowitego zaprzestania mówienia lub rzadszej komunikacji,
- Nie wypowiada słów przed 16 miesiącem życia,
- Nie odpowiada na czyjąś obecność, unika kontaktu wzrokowego,
- Nie składa słów w pary przed 24 miesiącem życia,
- Nie reaguje na imię,
- Podczas przytulania może stać się sztywne i wiotkie,
- Lubi samotnie przebywać w łóżeczku,
- Nie reaguje spontanicznym uśmiechem na bliskie osoby,
- Wykazuje małe zainteresowania ludzkimi twarzami, dużo więcej uwagi poświęca obserwacji przedmiotów,
- Ma trudności ze zlokalizowaniem przedmiotu, o którymś ktoś mówi na podstawie kierunku patrzenia,
- Trudności sprawia mu naśladowanie, dlatego obca mu jest zabawa ,,na niby”,
- Jest postrzegane jako zamknięte we własnym świecie, izoluje się,
- Trudno znosi zmiany związane z organizacją codziennego życia,
- Sprawia wrażenie zbyt dojrzałego jak na swój wiek,
- Nie potrafi przyjąć czyjegoś punktu widzenia, nie przejawia zachowań i odczuć wynikających z empatii,
- Może być nadwrażliwy na dźwięki, tekstury, smaki i zapachy ( wśród dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej możemy wyróżnić te które zbyt silnie odbierają bodźce, te które zbyt słabo odbierają bodźce oraz takie które poszukują silnych doznań sensorycznych
- Czasami bez widocznego powodu piszczy, krzyczy, rzuca przedmiotami,
- Może wystąpić niepełnosprawność intelektualna,
- Nie przywiązuje wagi do posiadanych rzeczy i własnego wyglądu,
- Nie mówi o sobie, nie zwierza się,
- Irytują go gry i zabawy polegające na rywalizacji,
- Poczucie bezpieczeństwa zapewnia mu rutyna i przewidywalność,
- Może zatykać uszy podczas głośniejszej rozmowy lub też skrajnie przykładać ucho do źródła głośnego dźwięku np. głośnika,
- Nie lubi gdy ktoś go głaszcze, dotyka,
- Nadmiernie porządkuje zabawki i inne przedmioty, czyni to zgodnie z własnym schematem,
- Może reagować agresją lub autoagresją,
- Nie bawi się w zabawy oparte na wyobraźni,
- Może drapać się po ciele i czuć niczym niewyjaśniane cierpniecie skóry, nagle na ciele może pojawić się gęsia skórka, która równie szybko znika,
- W obrębie zmysłów mogą wystąpić dziwne wrażenia nieodczuwalne dla innych osób tzw. biały szum np. czucie jakiegoś zapachu, widzenie świateł, obrazów, słyszenie odgłosów,
- Ma trudności z rozumieniem czytanego lub słuchanego tekstu,
- Nadmiernie przywiązuje się do jakiejś zabawki, przedmiotu,
- Nie rozumie tego, co nie jest bezpośrednim komunikatem,
- Przejawia nieadekwatne reakcje emocjonalne – śmieje się w najmniej oczekiwanym momencie lub nagle wybucha płaczem,
- Ma trudności z planowaniem,
- Nie potrafi podtrzymać rozmowy
- Bardzo przywiązany jest do swoich rytuałów, próby ich zmiany mogą wywołać agresję lub autoagresję,
- Ma trudności z zasypianiem.
Ciekawostka[1]
Delacato i inni badacze ustalili, że wśród dzieci autystycznych objętych ich opieką zaburzenia sensoryczne występują w następującej relacji i częstości:
- problemy związane z dotykiem i czuciem: 96-100%,
- problemy związane ze słuchem: 86-90%,
- problemy związane ze wzrokiem: 65-70%,
- problemy związane ze smakiem i węchem: 24-28%.
Dane dotyczą grupy badanych dzieci.
Ważne!
Badania prowadzone w latach 90 XX wieku dowodzą, że około 75% osób z autyzmem jest niepełnosprawnych intelektualnie, obecnie prowadzone badania nie dotyczą całej populacji, a raczej mniejszych grup. W wyniku ich analizy stwierdza się tendencję spadkową osób autystycznych z obniżonym poziomem możliwości intelektualnych. Badacze problemu uznają, że powodem takiego stanu rzeczy może być rozwój metod terapeutycznych oraz wprowadzenie alternatywnych form komunikacji, które umożliwiły porozumiewanie się z osobami, które dotychczas z uwagi na bariery związane z mową były uznane za niepełnosprawne intelektualnie.
Fenomenem może wydawać się przeplatanie się ograniczeń i wyjątkowych zdolności, które najczęściej określa się mianem zdolności wysepkowych czyli uzdolnień w wąskich obszarach, odznaczających się wyraźnie na tle występujących deficytów Osoby autystyczne, u których zaobserwowano takie uzdolnienia nazywane są sawantami.
Niektóre osoby z autyzmem są wybitnie uzdolnionymi jednostkami. Zjawisku temu sprzyja nieszablonowy sposób myślenia i postrzegania otaczającej rzeczywistości.
Oto niektóre przykłady tych niezwykłych zdolności:[2]
- Muzyka – np.: wybitnie dobry słuch muzyczny, pamięć muzyczna, zdolności kompozytorskie,
- Pamięć – zwykle są to zdolności dotyczące pamięci mechanicznej lub tzw. pamięci fotograficznej (…),
- Arytmetyka – bardzo szybkie wykonywanie w pamięci skomplikowanych działań arytmetycznych (…),
- Sztuka – najczęściej zdolności w tej sferze dotyczą sztuk plastycznych, w pracach plastycznych tych dzieci, zachwyca nadzwyczajna wierność szczegółów, niezależnie czy malują, czy rysują,
- Języki obce – np.: opanowanie kilku języków obcych przez dziecko uczące się samodzielnie, zwykle w sposób niezauważalny dla otoczenia, jakby mimochodem,
- Mechanika – np.: umiejętności techniczne, czy konstruktorskie,
- Percepcja – np. bardzo szybkie i sprawne układanie puzzli składających się z kilkuset, czy kilku tysięcy elementów,
- Koordynacja – niektóre dzieci wyróżniają się nadzwyczajną koordynacją ruchową, czy doskonałą równowagą.
Jeśli zauważysz nadzwyczajne zdolności u swojego ucznia dołóż wszelkich starań, aby mógł je rozwinąć we właściwy sposób.
Ponadto ważnym kryterium diagnostycznym autyzmu jest rytualizacja, czyli powtarzanie czynności objawiające się między innymi stereotypiami ruchowymi, lękiem przed zmianami w otoczeniu (stały plan dnia, stała trasa w przypadku przemieszczania się, wykonywanie czynności w ten sam sposób), który manifestuje się głośnym protestem lub atakami agresji. Innym kryterium istotnym w przypadku małych dzieci jest sztywność, która jest widoczna w określonym sposobie zabawy. Polega ona na na wielokrotnym powtarzaniu tej samej czynności czyli układaniu, porządkowaniu przedmiotów, ustawianiu ich w długie szeregi. U starszych dzieci te sekwencje ruchowe bywają bardziej złożone.
Układają one puzzle składające się z bardzo wielu elementów, rozrzucają rzeczy i zbierają je w tej samej określonej kolejności, nie tolerują zmiany w ułożeniu przedmiotów, muszą być odkładane w to samo miejsce. Również zainteresowania mogą być pomocne w diagnozie autyzmu. U osób ze spektrum autyzmu zainteresowania bywają sztywne, ale różne w różnych okresach życia. Jednak ograniczone wzorce zachowań są wątpliwym wskaźnikiem we wczesnej diagnozie autyzmu. Zdarza się bowiem, że małe dzieci nie przejawiające cech autystycznych ujawniają niektóre sztywne zachowania, a dzieci z autyzmem miewają potrzebę zmienności.
Zdarza się, że dzieci mają pojedyncze cechy powodujące, że opiekunowie i nauczyciele mogą podejrzewać autyzm. W takiej sytuacji nie możemy stawiać diagnozy, warto pamiętać, że każde dziecko jest inne, niektóre posiadają specyficzne cechy i nietypowe zachowania, co nie oznacza, że ich rozwój przebiega nieprawidłowo.
GRAFIKA
Obszary w których możemy zaobserwować zakłócenia rozwoju
[1] Źródło: Delato C., H., Dziwne, niepojęte autystyczne dziecko, Fundacja Synapis, Warszawa 1995
[2] Lemańska A. Podniesienie efektywności kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, MEN, Warszawa 2010