Ryzyko dysleksji u przedszkolaka. Profilaktyka, diagnoza i działanie

Obszar rozwoju

WIEK PONIEMOWLĘCY

(2-3 lata)

WIEK PRZEDSZKOLNY

(3 – 5 lat)

WIEK GOTOWOŚCI SZKOLNEJ

( 6 lat)

Duża motoryka

·         opóźniony rozwój ruchowy

·         opóźnienia i trudności  z chodzeniem, bieganiem,

·         trudności z utrzymaniem równowagi, automatyzacją chodu,

·         niezintegrowane w pełni odruchy pierwotne i posturalne charakterystyczne dla wieku

·         obniżona sprawność ruchowa w zakresie ruchów całego ciała

·         trudności związane z bieganiem – przewracanie się, nieharmonijne ruchy, wpadanie na przedmioty,

·         trudności z utrzymaniem równowagi np. podczas chodzenia po linii narysowanej na podłodze, po krawężniku, po nierównych powierzchniach,

·         trudności w jeździe na trzykołowym rowerze, na hulajnodze,

·         niezdarność, niezgrabność w ruchach

·         niechęć do podejmowania wysiłku fizycznego i unikanie zabaw ruchowych,

·         niezintegrowane w pełni odruchy pierwotne i posturalne charakterystyczne dla wieku (Toniczny Odruch Błędnikowy, Asymetryczny Toniczny Odruch Szyjny, Symetryczny Toniczny Odruch Szyjny, Moro)

Dziecko:

·         słabo biega, skacze lub unika tych czynności

·         ma trudności z wykonaniem ćwiczeń równoważnych m.in. stanie na jednej nodze, chodzenie po linii, po ławeczce itp.;

·         z trudem uczy się jazdy na nartach, łyżwach, rowerze, hulajnodze lub/i postępy są nieadekwatne do wysiłku włożonego w naukę tych czynności;

Mała motoryka

·         opóźniony rozwój sprawności rąk

·         nieporadność w czynnościach samoobsługowych (ubieranie, jedzenie, zapinanie rzepów, dużych guzików)

·         mała zręczność manualna (trudność z chwytaniem przedmiotów, upuszczanie ich albo – zbyt mocne ściskanie, zgniatanie przedmiotów)

·         niska sprawność w zabawach manipulacyjnych (układanie klocków, wkładanie elementów do otworów itp.)

·         osłabiona sprawność ruchowa rąk i dłoni

·         trudność w wykonywaniu czynności samoobsługowych (ubieranie, jedzenie, zapinanie rzepów, małych guzików, suwaków)

·         niska sprawność w zabawach manipulacyjnych (nawlekanie korali, przekładanie małych przedmiotów z miejsca na miejsce, posługiwanie się narzędziami)

·         obniżona sprawność manualna;

Dziecko ma trudność z:

·         wykonywaniem precyzyjnych ruchów np. wiązaniem sznurówek, używaniem widelca i noża, nożyczek;

·         prawidłowym chwytem narzędzia pisarskiego i innych narzędzi, mimo wielokrotnych ćwiczeń i modelowania;

·         opanowaniem prawidłowych, zautomatyzowanych nawyków ruchowych np. kreśleniem linii we właściwym kierunku (od lewej do prawej, z góry na dół);

Koordynacja wzrokowo – ruchowa

·         opóźnienie rozwoju grafomotorycznego

·         brak samodzielnego rysowania, prób samodzielnego rysowania,

·         brak naśladowania wzoru po linii,

·         brak umiejętności rysowania pionowych i poziomych linii w wieku ok. 2,5 roku,

·         brak umiejętności narysowania koła w wieku ok. 3 lat

·         opóźnienie rozwoju grafomotorycznego

·         trudności w budowaniu z klocków i innych elementów konstrukcyjnych;

·         niechęć do rysowania, malowania, kreślenia, zabaw plastycznych;

·         wykonywanie bardzo uproszczonych rysunków, nieadekwatnych do wieku rozwojowego;

·         nieprawidłowy sposób trzymania narzędzia;

·         nieprawidłowe napięcie mięśniowe dłoni i palców – zbyt mocny lub zbyt słaby nacisk narzędzia na kartkę;

·         brak umiejętności narysowania koła w wieku ok. 3 lat, kwadratu i krzyżyka w wieku 4 lat, trójkąta i rombu w wieku 5 lat;

przede wszystkim trudności:

·         z celnym rzucaniem i chwytaniem piłki;

·         rysowaniu po śladzie i w szerokiej liniaturze;

·         odtwarzanie złożonych figur geometrycznych np. trójkąta, rombu;

Funkcje wzrokowe

·         nieporadność w rysowaniu (forma rysunku jest uboga, ale dziecko słowami uzupełnia ją o bogatą treść);

·         trudność w układaniu obrazków, puzzli, mozaiki, rytmów itp. według wzoru;

·         trudność w łączeniu części obrazka w całość np. układanie puzzli, pociętych pocztówek, ilustracji itp.;

trudności przejawiają się przede wszystkim w:

·         wyróżnianiu elementów z całości, składaniu elementów w całość np. podczas składania obrazków z części, uzupełniania ilustracji według wzoru;

·         wyodrębnianiu szczegółów różniących dwa obrazki;

·         odróżnianiu kształtów podobnych do siebie np. podobnych figur geometrycznych, wzorów i obrazków, ale także liter np. p-b, l-t, d-b;

Funkcje słuchowo – językowe

·         opóźnienie rozwoju mowy

·         pierwsze słowa wypowiadane po 1 r. ż.

·         Proste zdania wypowiadane po 2 r. ż.

·         opóźniony rozwój mowy (diagnoza logopedyczna);

·         nieprawidłowa artykulacja wielu głosek;

·         częste przekręcanie słów lub sylab w słowie np. kamaron zamiast makaron, wydłużony okres posługiwania się neologizmami;

·         trudność z określeniem występowania rymów i tworzenia własnych rymów;

·         trudności z zapamiętaniem i powtarzaniem sekwencji słów np. rytmów dni tygodnia, nazw miesięcy, posiłków itp.;

·         trudność z zapamiętaniem i odtworzeniem wierszy i piosenek z dziecięcego repertuaru;

·         mały zasób słownictwa czynnego przy dużym zasobie słownictwa biernego;

zaburzenia w rozwoju mowy widoczne m.in. poprzez:

·         nieprawidłową wymowę, przekręcanie trudniejszych dla dziecka słów, przestawianie głosek i sylab;

·         występowanie błędów gramatycznych w budowaniu wypowiedzi;

·         trudności z prawidłowym użyciem wyrażeń przyimkowych, oznaczających stosunki przestrzenne np. nad, pod, za, obok, wewnątrz, zewnątrz itp.;

·         mylenie głosek w słowach podobnych fonetycznie, mylenie słów podobnych fonetycznie np. kosa – kasa, noc – nos itp.;

·         trudności z wykonywaniem operacji (analiza, synteza, opuszczanie, dodawanie, zastępowanie, przestawianie) na sylabach i głoskach;

·         trudności we wszelkich zabawach słowami (rebusy, łańcuchy słowne, łańcuchy sylabowe itp.;

·         trudności z zapamiętaniem wierszy i piosenek oraz poleceń złożonych;

·         trudność z tworzeniem i odtwarzaniem sekwencji, szeregów i rytmów: słów, sylab, głosek;

·         trudności ze stosowaniem słów określających następstwo czasowe np. wczoraj, dziś, jutro, noc, dzień itp.;

Lateralizacja – opóźniony rozwój

Nie dotyczy

·         brak przejawów zdecydowanej dominacji jednej ręki;

·         lateralizacja skrzyżowana – dominujące oko, ucho, ręka i noga nie znajdują się po jednej stronie ciała (lewostronna i prawostronna są równoważne, jeśli są jednorodne);

·         brak przejawów zdecydowanej dominacji jednej ręki i jednego oka;

Orientacja w lewej i prawej stronie schematu ciała i w przestrzeni

Nie dotyczy

·         trudności z określeniem lewej i prawej strony ciała (nie tylko ręki) utrzymują się z końcem wieku przedszkolnego

·         trudności ze wskazywaniem swoich części ciała, określanych jako prawe ucho, lewe oko itp.;

·         trudność z określaniem kierunku w przestrzeni w stosunku do własnej osoby;

·         trudności z określeniem lewej i prawej strony ciała (nie tylko ręki) utrzymują się z końcem wieku przedszkolnego

Film wprowadzający do zagadnienia zaburzeń językowych, w tym dysleksji

https://www.youtube.com/watch?v=e36o9cq_hUM