Wypalenie zawodowe nauczycieli – czym jest i jak sobie z nim radzić

Współczesny świat oparty jest na edukacji. Wykształcenie daje nieograniczone możliwości w sferze zatrudnienia, spełnienia zawodowego, kształtuje predyspozycje społeczne, a znajomość języków obcych sprawia, że świat nie ma granic. Edukacja z kolei oparta jest na sieci szkół i ośrodków kształcenia, gdzie, pomimo wszechobecnej mechanizacji i komputeryzacji, niezastąpionym elementem jest nauczyciel.

To osoba, która od najmłodszych lat kształtuje w nas ciekawość świata, pokazuje jak ten świat jest wspaniały i fascynujący, prowadzi przez niełatwą naukę czytania i pisania. Pierwsze lata nauki w szkole stają się fundamentem do dalszego zdobywania wiedzy, poszerzania horyzontów, nabywania umiejętności tak ważnych w dorosłym życiu.

Niezmiernie ważnym jest, by w tej niełatwej drodze, usianej mnóstwem trudności i niepowodzeń, przewodnikami byli nam ludzie, którym przyświecają te same cele, dla których jesteśmy ważni, wspaniali i mądrzy. Zawód nauczyciela jest szczególnie ważnym społecznie zajęciem, gdyż kształtuje przyszłe siły zawodowe narodu. Jednak jest też pracą ogromnie trudną, wymagającą, a co za tym idzie, niosącą zagrożenie wypalenia zawodowego.

Znaczący wpływ ma wysoki poziom stresu, który generować może wiele dolegliwości i chorób. Stale zmieniające się warunki pracy, ogromna odpowiedzialność za  wyniki nauczania, zdrowie i bezpieczeństwo dzieci, powodują, że wielu młodych nauczycieli decyduje się na zmianę zawodu, a ci starsi borykają się z wewnętrznymi dylematami i przygnębieniem.

Obecnie w Polsce nauczyciele posiadający niejednokrotnie kilka dyplomów wyższych uczelni, nie mogą pochwalić się adekwatnymi do wysiłku zarobkami. Zdecydowanie deprymujące jest przeświadczenie, że pracownicy marketów kuszeni są znacznie wyższymi wynagrodzeniami, niż oferowane są nauczycielom. Czynnik ekonomiczny jest jednym z kluczowych, jeśli chodzi o postrzeganie zawodu pedagoga, niskie zarobki powodują, że nauczyciele czują się niedocenieni, gorsi, mniej ważni, niż inne grupy zawodowe. A przecież to na nich spoczywa odpowiedzialność za dzieci, nasz największy skarb, który powierzamy im w nadziei, że wykształcą w nich najwspanialsze cechy i nauczą wszystkiego, co w życiu potrzebne.

Nauczanie i wychowanie to misja, powołanie, które daje wspaniałe spełnienie i potrafi być wielce satysfakcjonujące. Pieniądze i brak wyzwań zawodowych to kusząca propozycja dla wielu, jednakże sporo jest nadal  ludzi, których predyspozycje osobiste oraz wspaniałe podejście do dzieci i młodzieży powodują, że nie można wyobrazić sobie ich w innej roli niż nauczyciel.

Pomimo to, problem wypalenia zawodowego jest jak najbardziej aktualny i dotyka sporej części przedstawicieli zawodu nauczyciela. Problem wynika między innymi z faktu, że chociaż wymiar godzin pracy jest pozornie niski , nauczyciele pracują niemal stale. Bycie nauczycielem staje się dla wielu rolą życiową, z której tak naprawdę nigdy nie wychodzą. W zasadzie można przyjąć, że postawa taka jest tą właściwą, gdyż żyjąc zgodnie z powołaniem, nie można po opuszczeniu murów szkoły stać się nagle kimś innym, porzucić swoją rolę i wejść w zupełnie inne życie.

Większość nauczycieli ma jednak problem z nadmiarem obowiązków i złą organizacją czasu własnego. Nie są w stanie rozgraniczyć czasu poświęcanego na sprawy zawodowe i tego przeznaczonego na relaks. Pomimo konieczności zajmowania się sprawami szkolnymi w godzinach popołudniowych, a niejednokrotnie i wieczornych, nauczyciel musi wyznaczyć sobie pewną granicę. Chodzi tu zarówno o własną organizację dnia, jak i czas dla uczniów oraz ich rodziców. Często zdarza się, że coraz to bardziej roszczeniowi rodzice nie szanują pedagogów i zajmują ich sprawami szkolnymi wieczorami czy w weekendy. Podejście takie jest niezwykle stresogenne, a od tego już jeden krok do problemów zdrowotnych.

Pojawiające się w wyniku wystąpienia zjawiska wypalenia zawodowego wyczerpanie, niska motywacja oraz poczucie bezproduktywności własnych działań sprawia, że zaangażowanie w pracę drastycznie spada. Powoduje to nagromadzenie negatywnych emocji zarówno wśród nauczycieli, jak i ich uczniów i całego środowiska szkolnego. Dzieci i młodzież bezbłędnie wyczuwają brak zainteresowania i zaangażowania ze strony pedagogów, skutkuje to przeniesieniem niskiej motywacji i powstaniem błędnego koła problemów. Uczniowie nie chcą się uczyć, dokazują, nauczyciele nie osiągają wyników, denerwują się, wyładowują swoją frustrację na uczniach, i tak w kółko.

Nauczyciele nie mogą być pozostawieni samym sobie, ale też nie powinni odczuwać wstydu z powodu problemu, który dotyka bezpośrednio tak ważnej sfery ich życia, jak zdrowie. Należy uświadomić im, że pewne symptomy powinny ich zaniepokoić, oraz, że są miejsca, gdzie należy poszukać pomocy.

Materiał szkoleniowy przekazany Państwu w ramach kursu Wypalenie zawodowe nauczycieli – czym jest i jak sobie z nim radzić zawiera informacje istotne z punktu widzenia nauczycieli, którzy każdego dnia muszą radzić sobie z pewnego rodzaju obciążeniem: