Jak budować autorytet w relacjach ze współczesnym uczniem?

Aby odkryć jakie są Twoje najistotniejsze wartości lub/i pomóc w tym odkryciu uczestnikom treningu możesz przeprowadzić poniższe ćwiczenie. Warto wiedzieć, że jest ono dostępne dla dzieci powyżej 10 roku życia, które są już w stanie zrozumieć abstrakcyjne pojęcie jakim jest wartość.

Przyjmuje się, że dzieci w wieku 10-13 rozpoczynają ćwiczenie od wypisania na kartce od 5-10 istotnych dla siebie wartości, młodzież 14-16 – wypisuje od 10-15, a pozostali od 15-20 wartości. Następnie prowadzisz ich przez ćwiczenie z pomocą poniższej instrukcji:

Pomyśl o sytuacji, w której czułaś się doskonale – jakie wartości były wtedy urzeczywistnione? Podkreśl na swojej liście te wartości, które wyłonią się podczas tego myślowego doświadczenia.

Koniecznie podaj im przykład historii z życia wziętej, czytelnej dla nich w odbiorze, która pomoże im zrozumieć o co chodzi w tym eksperymencie myślowym.

Możesz też stworzyć przestrzeń do dzielenia się swoimi doświadczeniami z grupą i wspólnego szukania wartości, które były obecne w sytuacjach w których czuliśmy, że jesteśmy „właściwą osobą we właściwym miejscu”.

• Pomyśl o sytuacji, kiedy czułaś się bardzo źle: byłeś wściekły, przerażony, smutny, rozbity etc. – jakie wartości były wtedy zagrożone? Podeptane? Ponownie, podkreśl na swojej liście te wartości, które wyłonią się podczas tego myślowego doświadczenia.
• Tu także stwórz przestrzeń do dzielenia się. Z mojego doświadczenia wynika, że dzieci chcą zrzucać z siebie te ciężary i ta część ćwiczenia bywa bardzo uwalnianjąca smama w sobie.
• Niepodkreślone wartości usuń z listy a pozostałe postaraj się priorytetować, czyli ułożyć od potencjalnie najistotniejszej, do takiej, bez której wciąż da się żyć. Jak to zrobić opowiadam na filmie dołączonym do tego kursu.
• Jeśli masz kłopot z wyborem między równorzędnymi w Twoim odczuciu wartościami zastanów się nad hipotetycznymi sytuacjami, które mogą wydarzyć się w życiu, typu:
• Cenisz sobie miłość i niezależność. Twój partner dostał kontrakt w innym kraju, który pozwoli Wam żyć tamże dostatnio, jednak nie będziesz mogła przez dłuższy okres samodzielnie zarabiać i rozwijać się zawodowo. Co wybierzesz?
• Cenisz zdrowie i rodzinę. Twoja żona potrzebuje przeszczepu nerki. Czy oddasz jej swoją, mimo, iż znacząco osłabi to Twoje zdrowie?
• Następnie weź pierwsze 3 wartości i gdy się wahasz – podejmuj decyzję w zgodzie z nimi – w zgodzie ze sobą.

Wyposażanie młodych ludzi w tak głęboką samowiedzę, uprawomocni ich w działaniu na rzecz obrony własnych trzonowych wartości, ale w sposób, który będzie obejmował szacunek do drugiego człowieka z odmiennym ich zestawem. Właśnie do tego przygotuje ich trening wnioskowania moralnego!

Polega on na grupowej dyskusji i rozważaniu dylematów moralnych, będących sytuacjami pozornie bez wyjścia, w których nie ma zadowalającego rozwiązania, a każdy wybór połączony jest ze stratą czegoś istotnego. Celem treningu wnioskowania moralnego jest poszerzenie świadomości uczestników i ułatwienie podejmowania trudnych decyzji w konfliktowych sytuacjach, stworzenie myślowej rutyny, która w trudnych sytuacjach wskazywać będzie na fakt, że zwykle istnieje kilka alternatywnych opcji do wykorzystania, a każda z nich ma swoje immanentne konsekwencje.

Dylemat przedstawiany jest grupie w historii, która powinna zawierać:

• postać centralną, której zachowanie uczestnicy oceniają pod względem moralnym, 
• stojącą przed koniecznością dokonania wyboru moralnego, gdyż jej interesy i wartości moralne są ze sobą w konflikcie
• oraz pytanie co owa postać w tej sytuacji może zrobić ( dokonanie ocen moralnych).

Przykład: Dylemat Anki:

Anka i Ewa są dobrymi przyjaciółkami i chodzą do jednej klasy. Dzisiaj w szkole zaplanowano klasówkę z matematyki. Podczas sprawdzianu nauczycielka zostaje pilnie wezwania do dyrektora. Przed wyjściem z klasy prosi uczniów o uczciwość, o to, żeby nie ściągać. W zastępstwie przychodzi pani od polskiego, która w tym czasie sprawdza prace swoje klasy. Kiedy nauczycielka zajmuje się pracą, Ewa, przyjaciółka Anki, szepce jej na ucho: "Daj mi przepisać swoje rozwiązania". 

Co Anka może powiedzieć lub zrobić?

• Twoim zadaniem jako prowadzącego jest następnie upewnić się, że grupa rozumie sytuację problemową – możesz to zrobić zadając pomocnicze pytania:
•  Na czym polega problem Anki? 
• Jakich wartościach mówiła nauczycielka? 
• Jakimi wartościami kieruje się Ewa? 
• Co może być w tej sytuacji ważne dla Anki?
• Czy problemy takie, jak ten zdarzają się? 
• Kto był w podobnej sytuacji? Opowiedz o tym grupie.

Każde opowiadanie zawierające dylemat moralny będziemy omawiać w kilku krokach; są nimi:

• Alternatywy — możliwości różnych zachowań
• Następstwa — przewidywane skutki tych zachowań
• Osoby zainteresowane — czyli strony danego konfliktu
• Motywy — powody, jakimi kierują się strony
• Afekty — emocje (zwłaszcza empatia), jakie towarzyszą obu stronom

Następnie kolejno zadajesz pytanie każdemu uczestnikowi dotyczące alternatyw: 

• Co Anka może zrobić w tej sytuacji? 
• Jak może zareagować Ewa? 
• Np. „Ewa, proszę ściągaj tylko szybko.” „Ewa, nie mogę zawieść Pani.”
• Później zadajesz kolejne pytania dotyczące konsekwencji bliskich i dalekich. 
• Co może się zdarzyć (teraz i w przyszłości), gdy Anka pozwoli odpisać zadanie? 
• Co może się zdarzyć (teraz i w przyszłości), gdy Anka odmówi? 
• Np. „Ewa zostanie moją przyjaciółką, ale mogę stracić zaufanie nauczycielki.” „Zachowam się uczciwie, ale mogę stracić przyjaciółkę.”etc.

Następnie szukając moralnego uzasadnienia dla każdego z rozwiązań, zadajesz pytania każdemu uczestnikowi dotyczące motywów decyzji. Pozwoli Ci to ocenić na której fazie rozwoju moralnego uczestnik motywuje swoje wybory. 

Dlaczego dokonałam takiego wyboru? 

Np. „Ponieważ Ewa jest moją przyjaciółką. Chcę jej pomóc. Przyjaźń jest dla mnie najważniejsza.” 

„Ponieważ uważam, że to oszustwo. Uczciwość jest dla mnie najważniejsza.”

Gdybyś jednak spostrzegła/ dostrzegł, że rozważania dzieci nie idą w kierunku szczególnie zaawansowanym moralnie, będziesz potrzebować dodatkowych pytań, które pozwolą im poszerzyć tę perspektywę. Na przykład:

Jak wyglądałby świat, gdyby wszyscy tak robili? 

Jakbyś się czuł na miejscu Anki? 

Co czuje Ewa? 

• Co może czuć Ewa, kiedy przyjaciółka jej odmówi i co może czuć Anka, kiedy przyjaciółka coś na niej wymusza albo zachowuje się nieuczciwie? 
• Co czułaby nauczycielka, gdyby się dowiedziała?

Ważnym jest, by prowadzący wstrzymał się od osądów, a jedynie odpowiednimi pytaniami moderował wnioski wyciągane przez uczestników.